Agrikultura duradero i desaroyo di kunuku
Pa rebibá kunuku nos ta desaroyá agrikultura duradero i nos ta fortifiká empresariado i desaroyo turístiko. E Programa pa desaroyo di kunuku na Boneiru, e asina yamá ’Plattelandsontwikkelingsprogramma POP Bonaire’ ta konsistí di desenas di proyekto.
Pakiko?
Kunuku
Kunuku ta degenerando, tin mina ilegal kaminda ta koba saka diabas, i tin lugá kaminda ta dùmp shushi ilegalmente. Ta hòrta kabritu tambe. Kunukeronan ta bandoná kunuku desepshoná, esei ta pone ku koheshon sosial ta disparsé na kunuku i produkshon di agrikultura ta baha.
Desaroyo di e área di kunuku
E forma aktual di praktiká agrikultura no ta duradero, mayoria di kabritu ta kana liber pafó di kunuku. Esei ta pone ku kabritu ku ta kana rònt ta kome muchu yerba ku konsekuensia ku e ta afektá paisahe i naturalesa. E programa di desaroyo di e área di kunuku na Boneiru (POP) ta konsistí di numeroso proyekto.
Tras Do Montaña
Desaroyo di e área di kunuku
Superfood pa superkabritu
Durante un periodo di tres aña POP Bonaire – Programa di Desaroyo di Kunuku na Boneiru – a realisá un búskeda pa kultivá kuminda di kalidat haltu pa kabritu. Asina nan a tèst ocho diferente tipo di yerba riba un tereno di prueba di e anterior Servisio di Agrikultura, Krio di Bestia i Peska (LVV). Aki nan a usa awa shushi purifiká komo awa di irigashon. Sierto tipo di yerba, manera yerba di olifante ta krese hopi bon. Pero e no ta adekuá pa traha ‘hooi’ kuné, di manera ku no por ward’é i transport’é bon.
A resultá ku e yerba Mulato II (Brachiaria spp.) ta esun mas adekuá. Esaki ta un yerba tropikal fuerte di Colombia ku un balor nutritivo haltu. E ta krese bon ku irigashon i ta fásil pa seka. Ku un mashin por traha paki di ‘hooi’ kuné. E investigashon aki a mustra ku ta posibel pa produsí ‘hooi’ di kalidat haltu na Boneiru.
Na Boneiru ta kustumber pa laga kabritu kana lòs den área di kunuku i den naturalesa. Nos vegetashon ta sufri demasiado bou di esaki. Ademas e manera ku e kabritunan ta kome ta empeorá e problema di eroshon: dekadensia di e kapa fértil mas ariba di suela. Pa e motibu aki den futuro nos ke bai kria kabritu na un manera duradero. Esei ta nifiká ku nos kunukeronan tin ku tene nan kabritunan paden. Banda di esei nos por mehorá nos rasa di kabritu usando un otro rasa: ‘boer goats’. E rasa aki ta duna mas i mihó karni si e haña kuminda di bestia di kalidat haltu pa kome. Krio di bestia duradero ta ofresé oportunidat pa un produkto di Boneiru di kalidat haltu pa eksportashon.
Riba e potrètnan: yerba mulato riba tereno; paki di ‘hooi’ riba otro; trahadónan di ‘Job Program Tuinbouw’ ku a planta e yerba huntu ku nan guia di trabou i e lider di proyekto ‘Integrale Wijk Aanpak’; e ‘boer goat’.
Impakto riba klima i naturalesa
POP Bonaire ta buska un solushon pa problema di kabritu ku ta kana liber. Disponibilidat di kuminda pa kabritu i bestia di kria ta determinante. Ku awa purifiká di e instalashon pa purifiká awa di kloaka nos ta kultivá kuminda pa bestia di kria. Nos ta kultivá káktus sin sumpiña na kunuku i palu ku e bestianan di kria por kome komo kuminda. Komo un tèst a palabrá ku ocho kunukero ku nan ta tene nan kabritu den nan kunuku. Nos ta duna tayer pa mehorá kalidat di kria di kabritu. E aktividatnan akí ta forma base di un proyekto grandi ku lo kuminsá na 2018 pa hasi kria di kabritu kompletamenete duradero. Si kria di kabritu bira duradero esei tin impakto grandi pa fortalesé naturalesa i hasi biodiversidat mas grandi.
Impakto sosial
POP Bonaire ta boga huntu ku kunukeronan pa atendé ku hòrtamentu den e área rural. Gobièrnu, polis i Ministerio Públiko ta konsiente awor di seriedat di e problema. Nan a demostrá di ta tuma e kos akí na serio.
Fihando ruta turístiko e áreanan rural a bira mas aksesibel pa bishitante i hende lokal. Si tin mas hende den e zonanan akí esei ta nifiká mas seguridat.
Hóben desempleá ta haña un formashon pa laborá den produkshon di kuminda pa bestia di kria.
Impakto ekonómiko
Ku oumento di seguridat tin invershon ta tumando lugá atrobe den e áreanan rural. Nos ta stimulá desaroyo di turismo na kunuku. Empresario den sektor di turismo i di agrikultura ta haña sosten. Produkshon di kuminda propio pa kultivadó profeshonal i siudadano ta promové produkshon di produkto pa konsumo propio.
Kiko abo por hasi?
Si bo ke kuminsá un negoshi na kunuku òf bo ke drecha esei, POP Bonaire por yuda bo formulá un plan di negoshi. Tin chèns ku bo por haña sosten di fondo di empresario.
- Kumpra produkto lokal na marshe i supermerkado!
- Disfrutá di kunuku i e rutanan bunita pa kana keiru i kore baiskel!
- Kultivá bèrdura den bo propio ‘greenhouse’
“For di dia a kuminsá ku ruta di outo ‘Bara di Karta’, tur fin di siman tin no kuater sino sinkuenta outo ta pasa banda di mi kunuku. E besindario a bira mas sigur.”
“Un ruta masha leuk i agradabel pa kore.
Ta tuma tempu pa bo kor’é pero bo ta wak otro paisahe bunita di Boneiru.”