Tene kuenta ku naturalesa ora bo ta konstruí
Si bo ke bai konstruí na Boneiru, tene kuenta ku bo ambiente di biba i naturalesa!
Parsela
Si bo tin un parsela, no kuminsá mesora ku hasi henter e tereno ‘limpi’. Ta te na momentu ku bo ta bai kuminsá konstruí bo mester sòru pa bo tereno ta kla pa konstrukshon. Esaki ta prevení eroshon di suela i molèster di stòf. Mas tantu posibel laga e mata- i palunan keda para. Marka e vegetashon ku no mester kita ku un pida kabuya òf sinta di konstrukshon. Pone bo kontratista i su trahadónan na altura di bo plannan. Bientu no ta supla tera fértil bai kuné ora bo laga vegetashon keda para. Esei ta sòru pa ménos stòf i ménos eroshon ora awaseru kai duru. Ademas palu i mata ta sòru pa sombra, i bo tin mata bèrdè kaba ora bo ta bai kuminsá diseñá bo hardin.
Un kurá haltu temporal durante konstrukshon ta yuda tene bo sitio di konstrukshon i bisindario limpi. E ora ei tera, santu i sushi no ta bula bai.
Hardin
Un hardin mester di awa, sigur den nos klima seku aki. Pero vegetashon ku ta rondoná bo kas tin su bentahanan: ménos stòf i mas sombra. Asina bo ta haña un ambiente di biba mas agradabel. Algun tep pa un hardin sabí:
Skohe mata (endémiko) ku no mester di hopi awa. Esakinan ta sobrebibí asta den un temporada seku ku tiki awa òf awaseru.
Usa material pa tapa suela, manera garná di palu òf ‘steenslag’. Asina bo ta spar tempu i evitá doló di lomba pasobra yerba malu no ta haña un chèns. E ta evitá tambe ku bo tin ku usa venenu kontra yerba malu. Na un sentro botániko bo por puntra kiko ta e posibilidatnan.
Un sistema di drep pa muha mata ta spar awa.
Usa awa di wasmashin i baño (i eventualmente di tanki séptiko) pa muha bo matanan. Buska informashon tokante kua mata ta krese bon ku e awa aki.
Mainta tempran òf atardi lat ta e miho ora pa muha mata. E ora ei hopi awa no ta evaporá. Ademas mayoria mata ta ‘bebe awa’ mainta tempran ku salida di solo.
Yerba mester di hopi awa. Si tòg bo ke un hardin ku yerba, usa un pida chikitu pa esaki i pa sobrá bo ta usa ‘steenslag’.
Planta palu ku ta krese haltu pegá ku bo kas parti pariba i parti pabou pa bo haña sombra riba bo murayanan i dak. Pero kuidou pa e raisnan di palu no hasi daño na fundeshi di bo kas!
Pa mas informashon: http://www.bonairegov.com/sites/default/files/uploads/pdf/duurzaambouwen-papiamentu.pdf